Elektrostymulacje – stosowanie prądu elektrycznego w celu pobudzenia bądź aktywizacji działalności poszczególnych narządów i układów. Czasami wyrazu „elektrostymulacja” używa się błędnie na określenie dowolnego oddziaływania prądem elektrycznym. Mimo że prądami pobudzać można wiele narządów i układów stosując przy tym odpowiednie metody i charakterystyki, w praktyce najczęściej stosowana jest elektrostymulacja serca, stanowi ona odrębny dział medycyny, i elektrostymulacja nerwów ruchowych i mięśni.
Przy elektrostymulacji stosowane są stałe prądy impulsowe o różnym kształcie impulsów (prostokątnym, eksponencjalnym, półsinusoidalnym) o różnym czasie trwania (od 1 do 300 ms) i modulowaniu ich w serii o różnym czasie trwania i częstotliwości przy intensywności do 50 mA. W tym celu stosuje się również zmienne prądy sinusoidalnie modulowane o częstotliwościach nośnych 2000 i 5000 Hz, przy sile prądu do 80 mA.
Podczas przepływu prądu impulsowego przez tkanki w momencie gwałtownego włączenia i przerwania koło półprzepuszczalnych błon tkanek, m. in. koło błonek komórek, następuje nagłe nagromadzenie dużej ilości jednakowo naładowanych jonów. Powoduje to odwracalne zmiany stanu koloidów komórek i prowadzi do pobudzenia komórki, m. in. ruchowego, jeśli oddziałuje na nerw ruchowy lub mięsień. Stymulacja elementów mięśniowych wywiera pozytywny wpływ na żylne krążenie krwi i krążenie chłonki. Pobudzenie motoryczne prowadzi do nasilenia się dopływu krwi do pobudzanych mięśni, do aktywizacji procesów wymiany, syntezy kwasów nukleinowych, m. in. RNA. Poza tym w wyniku stymulacji nasila się aferentacja z mięśni do ośrodkowego układu nerwowego, zwiększa się w dużych komórkach piramidalnych ilość DNA, co świadczy o zwiększeniu poziomu funkcjonalnego ośrodkowego układu nerwowego. We krwi zwiększa się zawartość hormonu somatotropowego, insuliny o reakcji odpornościowej i peptydu C.
W celu profilaktyki elektrostymulacja stosowana jest dla podtrzymania czynności życiowych i odżywiania mięśnia, zapobiegania jego zanikowi przy wymuszonym unieruchomieniu i hypokenozie uwarunkowanej przez inne przyczyny (schorzenia stawów i in.) oraz do profilaktyki pooperacyjnych zakrzepów żylnych. W leczeniu elektrostymulacja najczęściej jest stosowana do regeneracji uszkodzonego nerwu ruchowego, przy niedowładach i porażeniach, wskutek zapalenia nerwu, mięśni mimicznyc oraz przy porażeniach kurczowych. Warto dodać, że ostatnio elektrostymulacja jest coraz częściej stosowana w celu normalizacji funkcji przy chorobach narządów wewnętrznych i układów: zarzucaniu – zapaleniu przełyku, dyskinezji żółciowej hipotonicznej, odtworzenia funkcji ruchowej jelita przy zaparciach atonicznych i po zabiegach jamistych itd.
Zalecenie Nilamidu oraz niektórych anastetyków (Nowokaina, Аnaesthesinum, Analginum) zwiększa efekt leczniczy przezskórnej elektrostymulacji nerwów, natomiast nowokainowe blokady przykręgowe osłabiają efekt przezskórnej elektrostymulacji nerwów.
Impulsowe prądy elektryczne powodując pobudzenie oporowe i skurcz mięści jednocześnie refleksyjnie zwiększają krążenie krwi i chłonki oraz zespół procesów metaboliczno-troficznych zmierzających do zaopatrzenia energetycznego czynnych mięśni, działają hiperpolaryzacyjnie na tkanki nerwowe. Aktywizują się w nich procesy plastyczne, synteza kwasów nukleinowych.
Chorym na niedowłady obwodowe elektrostymulacja pomaga w zapobieganiu zaniku męśni, zwiększeniu zdolności do kurczenia się, napięcia mięśni, ulepszeniu przewodnictwa pni nerwowych i pobudzenia elektrycznego układu nerwowo-mięśniowego, spadku hamowania neuronów ruchowych w okolicach asynapsji funkcjonalnej i w rezultacie – zmniejszeniu stopnia skomplikowaności zaburzeń ruchowych, przywróceniu aktywności ruchowej. Chorym na niedowłady ośrodkowe wskutek pozbycia się niezrównoważenia bilansu pomiędzy łagodzącymi i hamującymi poziomami nadrdzeniowymi elektrostymulacja reguluje czynności ruchowe, częściowo przywraca stosunki recyprokne i zdolność do kurczenia się mięśni antagonistów, kształtuje nowy stereotyp dynamiczny, aktywizuje neurony funkcjonalnie nieczynne dookoła ogniska porażenia, sprzyja obniżeniu kurczliwości, zwiększeniu zakresu ruchów i ulepszeniu koordynacji.
Stymulacja funkcji elementów mięśniowych narządów wewnętrznych prowadzi do ulepszenia ich pracy i współpracujących z nimi układów regulacyjnych. Sprzyja to zmniejszeniu lub eliminacji procesów patologicznych o charakterze funkcjonalnym. Elektrostymulacja również prowadzi do ulepszenia osłabionej funkcji zwieraczy, ulepsza funkcję wydzielniczej i motorycznej narządu.
Wskazania do stosowania elektrostymulacji: zakłócenia ruchowe (niewład, porażenie) wskutek schorzeń i urazów ośrodkowego i obwodowego układu nerwowego; zaburzenia funkcji motorycznej lub zamykającej żołądka, jelita, dróg żółciowych, moczowodów, macicy i jej przydatków; niemoc płciowa; stymulacja mięśni przedniej ściany brzusznej dla ulepszenia oddychania; zwiększenie i wzmocnienie mięśni u sportowców; boczne skrzywienie kręgosłupa itd.