Lecznicza elektroforeza polega na połączonym (jednoczesnym) wpływie prądu stałego, najczęściej galwanicznego, i trafiających wraz z nim do organizmu małych ilości leku lub koktajlu z mieszaniny kilku środków leczniczych.
Wskutek bardzo małej prędkości jonów, dużego oporu naskórka, ograniczenia czasu zabiegu i mocy prądu, w trakcie zabiegu jony środka leczniczego są wprowadzane tylko do naskórka, tworząc w nim swoisty magazyn. Środek leczniczy jest z niego stopniowo wypłukiwany przez krwiobieg i krążenie chłonki i rozprowadzany w organizmie, w związku z czym nie należy liczyć na szybkie działanie środka leczniczego przy elektroforezie. Ilość trafiającego do naskórkowego magazynu leku stanowi zaledwie 2-3 proc. wykorzystywanego podczas zabiegu.
W mechanizmie działania leczniczego tej metody najważniejszy jest prąd, który jednocześnie zwiększa wrażliwość tkanek na działanie leku.
Do cech szczególnych działania elektroforezy należą:
1) możliwość skupienia oddziaływania na dowolnym położonym na powierzchni obszarze ciała, na przykład stawie;
2) długotrwałość zabiegu – magazyn środka leczniczego przechowuje się w ciągu kilku dni;
3) eliminacja działania środków leczniczych na narządy trawienia;
4) wnikanie środka leczniczego do organizmu w postaci jonów, tj. w aktywnie działającej postaci.
Główne ilościowe prawidłowości jonoforezy polegają na:
- wnikanie do organizmu środków leczniczych zmniejsza się wraz ze zwiększeniem wielkości i naładowania wprowadzanych jonów oraz zmniejszeniem stopnia czystości roztworów;
- w postaci kationowej leki są wprowadzane do organizmu w większych ilościach, niż w anionowej,
- działanie zawartości substancji w roztworze na wprowadzenie go do organizmu jest względne i prawidłowe tylko przy małym i średnim stężeniu (około 2-5 proc.). Zwiększenie stężenia preparatu do ponad 5 proc. przy jonoforezie prowadzi do zmniejszenia jego zawartości w tkankach ze względu na większy stopień niszczenia i tworzenia asocjacji cząsteczek.
Ostatnio coraz częściej zamiast prądu galwanicznego przy elektroforezie stosuje się stałe prądy impulsowe – wyprostowane sinusoidalnie modulowane lub diadynamiczne. Mimo że razem do organizmu trafiają mniejsze ilości środka leczniczego dzięki dopasowaniu pewnych kształtów impulsu można zwiększyć specyfikę działania metody. Celem głębszego przenikania do tkanek i szybszego dostania się do krwi należy przeprowadzić jonoforezę sinusoidalnie modulowanym prądem w trybie wyprostowanym.
Ze względu na to, że najważniejszy w tej metodzie jest prąd, którego największa gęstość i wywoływane reakcje powstają w tkankach pod elektrodami, podstawowe wskazanie do stosowania elektroforezy, podobnie jak galwanizacji, są lokalne i regionalne procesy patologiczne. We właściwy sposób dobiera się również środek leczniczy. Na ogólne działanie tych metod, realizowane odruchowo, można liczyć głównie przy funkcjonalnych zaburzeniach wegetatywno-naczyniowych i stanach, przy których wystarczą mikrodawki środka leczniczego.
Wskazania do stosowania elektroforezy są dość szerokie. Ustalane są przez właściwości terapeutyczne wprowadzanego leku z uwzględnieniem wskazań do wykorzystania prądu stałego. Lecznicza elektroforeza jest stosowana przy schorzeniach układu nerwowego ośrodkowego i obwodowego, układu oporowo-ruchowego, chorobach ginekologicznych i in.